Podatek od towarów i usług (VAT)

VAT to podatek od obrotu płacony przez podmioty gospodarcze. Podatek płacony jest przede wszystkim od sprzedanych towarów i świadczonych usług. Podatnikiem VAT staje się każdy podmiot gospodarczy po przekroczeniu pewnej wysokości swoich obrotów (150.000 PLN - w roku 2011).

Mechanizm działania

Przepisy polskie określają podatek VAT jako podatek od towarów i usług. Podatek określany jest też jako podatek od wartości dodanej (z ang. Value Added Tax - VAT) a związane jest to z podstawową zasadą rządzącą tym podatkiem.

Podatek płacony jest miesięcznie lub kwartalnie. Podatnik nalicza podatek od wartości sprzedanych towarów w danym okresie (jest to tzw. podatek należny), jednak nie jest to jeszcze podatek do zapłacenia. Następnie od podatku należnego odlicza kwoty podatku VAT, który zapłacił przy nabyciu sprzedawanych przez niego towarów (podatek zawarty w fakturach zakupu to tzw. podatek naliczony). Podatek, który faktycznie podlega zapłacie do urzędu skarbowego w danym okresie to różnica miedzy podatkiem należnym a naliczonym. W ten sposób podatek płacony jest faktycznie tylko od "wartości dodanej" tj. w praktyce od kwoty marży dodanej przez sprzedawcę. Gdyby nie ten mechanizm to podatek VAT byłby płacony wiele razy przez różne podmioty od tych samych kwot.

Przykład

Firma "Złota rama" jest przedsiębiorstwem handlowym, które sprzedaje rowery. W styczniu kupiła bezpośrednio od producenta rower, za który zapłaciła 1230 zł (faktura zakupu obejmowała: 23%-owy podatek naliczony 230 zł + cena netto 1000 zł). Firma stosuje przy sprzedaży 50% marży, w naszym przykładzie jest to więc 500 zł (50% x 1000 zł). Następnie w tym samym miesiącu firma sprzedaje rower w swoim sklepie za kwotę 1845 zł (faktura sprzedaży obejmuje: cena netto 1500 zł + 23%-owy podatek należny 345 zł). Podatek do zapłacenia do urzędu skarbowego to różnica między podatkiem należnym i naliczonym tj. 115 zł (345 zł - 230 zł). Podatek płacony jest więc faktycznie tylko od kwoty marży sprzedawcy (500 zł x 23% = 115 zł). Gdyby podatek VAT musiał być płacony od całej kwoty sprzedaży netto, to firma "Złota rama" musiałaby do urzędu skarbowego zapłacić na transakcji sprzedaży roweru trzy razy większy podatek (1500 zł x 23% = 345 zł).

W praktyce, firmy mają wiele transakcji zakupu i sprzedaży w jednym miesiącu, gdzie podatkiem do zapłaty jest różnica między sumą podatku należnego a sumą podatku naliczonego. Nadwyżka podatku należnego nad naliczonym podlega wpłacie do urzędu skarbowego. Jeśli podatek naliczony jest wyższy od należnego, wtedy wartość ta przechodzi do odliczenia na okres następny lub podlega pod pewnymi warunkami zwrotowi (w tym przypadku to nie podatnik, ale urząd płaci podatnikowi).

Kto jest podatnikiem VAT

Podatnikiem VAT zostaje się obowiązkowo lub dobrowolnie.

Obowiązkowo podatnikiem zostaje każdy podmiot gospodarczy, gdy:

• wykonuje czynności podlegające VAT
• wartość obrotów (sprzedaży) przekroczyła próg 150.000 PLN

Dobrowolnie można zostać podatnikiem VAT, nawet jeśli obroty podatnika nie przekroczyły powyższej kwoty. Zalety bycia podatnikiem VAT to możliwość odliczania podatku naliczonego przez podatnika oraz firm współpracujących z nim. Rozpoczynając działalność gospodarczą można złożyć stosowne oświadczenie do urzędu skarbowego i zostać podatnikiem VAT już od początku działalności.

Niezbędną czynnością jest rejestracja podatnika VAT we właściwym urzędzie skarbowym. Odbywa się to poprzez złożenie zgłoszenia rejestracyjnego (deklaracja VAT-R) przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Podatnicy, którzy chcą dokonywać wewnątrzwspólnotowej dostawy i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów powinni złożyć ponadto deklarację VAT-R/UE.

Co podlega opodatkowaniu

Opodatkowaniu podlega:

• sprzedaż towarów (przez producenta oraz przez kolejnych dystrybutorów i sprzedawców detalicznych)
• świadczenie usług
• eksport i import (towarów i usług)

Przepisy określają też, że sprzedaż niektórych towarów lub usług jest zwolniona od opodatkowania.

Bardzo ważną kwestią jest prawidłowe określenie momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT. Ogólną zasadą jest, że obowiązek powstaje w momencie wystawienia faktury. Jednak nie może to być później niż 7 dni od wydania towaru lub wykonania usługi. Oprócz tych ogólnych zasad, istnieją jeszcze szczegółowe zasady określania obowiązku podatkowego.

Podatek

Stawki podatku VAT to: 23% (podstawowa), 8% (preferencyjna), 7% (nabycie towarów od rolnika ryczałtowego), 5%(m.in. nieprzetworzona żywność, książki i czasopisma specjalistyczne), 4% (stawka ryczałtowa dla podatników świadczących usługi taksówek osobowych), 0% (eksport i wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów). Przepisy określają szczegółowo, jakie towary i usługi podlegają poszczególnym stawkom. Stawka 0% stosowana jest generalnie do eksportu i dostaw wewnątrzwspólnotowych, co oznacza, że eksporterzy nie płacą podatku VAT a mają jednocześnie prawo do zwrotów z tytułu podatku naliczonego (jest to forma preferencji i popierania eksportu). Niektóre pozycje są zwolnione z VAT, co oznacza, że podatnik wykonujący takie czynności nie płaci podatku ale jednocześnie nie ma prawa do odliczeń podatku naliczonego (co jest dla niego niekorzystne).

Podatek płacony jest miesięcznie lub kwartalnie za dany okres w terminie do 25 następnego miesiąca.

Obowiązki

Bycie podatnikiem VAT oznacza spełnianie szeregu obowiązków. Najważniejsze z nich to:

• wystawianie faktur VAT odbiorcom
• prowadzenie oddzielnej dokumentacji VAT w postaci rejestru sprzedaży i zakupu VAT, w którym wymienione są opodatkowane transakcje, kwoty podatku, podstawa opodatkowania
• składanie deklaracji VAT za każdy okres i wpłata podatku do urzędu skarbowego
• prowadzenie kas fiskalnych

Podstawa prawna

Ustawa o podatku od towarów i usług z dnia 11.03.2004 (Dz. U. Nr 54, poz. 535).