Mechanizm działania udziału własnego ubezpieczonego w szkodzie jest jednym ze sposobów ograniczenia odpowiedzialności towarzystwa.
Stosowany jest najczęściej w ubezpieczeniach charakteryzujących się:

1. częstym występowaniem drobnych szkód, często nie przewyższających kosztów ich likwidacji
2. zwiększonym prawdopodobieństwem powstania szkód o rozmiarach katastroficznych
3. dużym wpływem działań prewencyjnych ubezpieczonego na zmniejszenie ryzyka wystąpienia szkody (ubezpieczony mając świadomość swojego uczestnictwa w szkodzie powinien teoretycznie solidniej zabezpieczać się przed jej powstaniem)

Udział własny może mieć postać franszyzy redukcyjnej lub integralnej.

Franszyza redukcyjna
Jest to kwotowo lub procentowo określona w polisie wartość, o którą zmniejszane będzie każde wypłacane ci odszkodowanie. Jeżeli szkoda nie przekroczy tej wartości - odszkodowania nie otrzymasz w ogóle.

Franszyza integralna
Jest to kwotowo lub procentowo określona w polisie wartość, do wysokości której będziesz musiał sam ponieść koszty związane z wystąpieniem szkody. Jeżeli jednak rozmiar szkody przekroczy wartość franszyzy - otrzymasz całe należne ci odszkodowanie, bez jakichkolwiek potrąceń.
Ubezpieczyciele niechętnie stosują ten rodzaj franszyzy, bo przy bogatej wyobraźni naszych obywateli można założyć, że w celu uzyskania odszkodowania byliby gotowi własnoręcznie zwiększać rozmiary szkody.

Franszyzy mogą być ustalone w stałej, nie podlegającej negocjacji wysokości - pozostają wtedy bez wpływu na wysokość składki.
W niektórych rodzajach ubezpieczeń istnieje jednak możliwość wyboru pomiędzy kilkoma wartościami udziału własnego - co przekłada się bezpośrednio na wysokość opłacanej składki. Technicznie wygląda to w ten sposób, że każdej wartości franszyzy przyporządkowany jest odpowiedni współczynnik korygujący. Im większy udział w szkodzie chcesz wziąć na siebie, tym niższy współczynnik skoryguje płaconą przez ciebie składkę, powodując jej znaczne obniżenie.
Ubezpieczyciel może zaproponować ci również "wykupienie" udziału własnego, czyli jego całkowite zniesienie. Będzie cię ono jednak kosztować - składka może wzrosnąć nawet o 5%.